Сэрии ыар тыына хоту дойдуну тумнубатаҕа

IMG_5297-10-05-17-09-50
Сэрии ыар тыына хоту дойдуну тумнубатаҕа
DSC_0140
DSC_0374
htmlimage (1) — копия
IMG_5293-10-05-17-09-35
IMG_5897
IMG_6273
IMG_6472
IMG_6496
ДДжаргалах
IMG_6467
IMG_6579
Фото: ysia.ru

Сэрии ыар тыына хаарыйбатах, сүлүһүннээх тыла салаабатах сирэ хаалбатаҕа. Ыраах таас хайалар быыстарыгар түөлбэлээн сытар Саккырыыр оройуонун да тумнубатаҕа.

  Оччотооҕуга Сталин Ыйааҕынан уһук хоту сытар кырыы сирдэртэн дьону сэриигэ ылбат туһунан дьаһала тахсан, булдунан үссэнэн, ындыыга, араас хара үлэҕэ үлэ күнүн аахсан үгүс ыал сут дьылларга имири эстииттэн быыһаммыта.

Сэриини боростуой саллаат кыайбыта дииллэр, онтон үлэ фронугар — ыанньыксыт, булчут, табаһыт, хара үлэһит чэрдээх илиилэрэ кыайыыны уһансыбыттарын ким мэлдьэһиэй? Ону сыыппаралар да туоһулууллар. Ол курдук, архыып докумуоннарын чахчыларынан, сэрии ыар кэмнэригэр Саккырыыр оройуонун дьонун-сэргэтин дьүккүөрдээх үлэтинэн тыа хаһаайыстыбатын сүрүн көрдөрүүлэрэ үрдээбит:

Сэрии иннинэ, 1939 сыллаахха колхуостарга 9228 таба, 1132 сылгы, 582 ынах сүөһү иитиллэн турбут эбит буоллаҕына, 1942 с. оройуон колхуостарыгар 841 ынах, 1261 сылгы, 10847 таба , сэрии бүтүүтэ — 1945 сыллаахха ынах — 1131, сылгы — 1368, таба — 14814 төбө баар буолбуттар. Эти, үүтү туттарыыга былаан икки бүк туолбут. Респотребсоюзка 1941 с. 199400 солк. түүлээх хомуллубут.

Оттон Саха сирин таһымыгар ылан көрдөххө, 1941-45 сс. өрөспүүбүлүкэбит 50 оройуонуттан, куоратыттан биһиги оройуоммут үлэлээн иитиллээччилэрэ харчынан 2960867 солк. киллэрэн 4 миэстэҕэ, күндү таастарга 19 кг. туттаран — 9 миэстэҕэ, итии таҥаһы тигэн — 19 миэстэҕэ тиксибиттэрэ биһиги эһэлэрбит, эбэлэрбит уһулуччу дьулуурдаах, хорсун — хоодуот үлэлэрин туоһутунан буолар. Бу «Барыта фронт туһугар!» бэйэни харыстаммат күүүрээннээх үлэлэрин түмүгэ.

1939 с. биэрэпис түмүгүнэн оройуоҥҥа 2258 киһи олорбут эбит буоллаҕына, 1945 сыл тохсунньу 1 күнүгэр 1884 киһи хаалбыта… Сэрии кэмин сут дьыллара, хам аччык сылдьан  бэйэни харыстаммат күүстээх үлэ, ыар нолуок, кыһарыйбыт курдук уот кураан сыллара, сэрии  хаҕыс тыына уһук хоту да сиргэ дьону харыстаабатаҕа…

Хас биирдии сыыппара кэннигэр — дьон дьылҕата…   Хаһыакка киирэр ахтыыларга сэрии кэмин тыйыс тыына билигин да тымныынан хаарыйарга дылы. Хоргуйан, куорга, ис тиибигэр өлбүт дьону, оҕолору эр дьоно суох буоланнар, кыайбакка, дьиэ сабараанньатыгар кыстаан баран, саас аҕалара, эһээлэрэ кэлэннэр олох сирдэрин буллараллара үһү диэн ахтыыларга суруйаллар. Оҕолорго ыксаан кур сүөһү тириитин булан халадьыастаан сиэтэллэрэ. Хотон чэҥ мууһугар хам сыстыар диэри тоҥо-хата үлэлиир кыракый кыысчаан, бүтэһик нуорма үүтүн тоҕо түһэрэн, буору хаһыйа-хаһыйа ытыыр аччык оҕо, сэрии тыйыс нолуогун уйбакка өлбүт, Эһэ Хайаҕа үүрүллэн ыар дьылҕаламмыт эр дьон, Дьааҥы таас сис хайаларын уҥуордаан, тоҥмот тарыҥнарынан дьүккүөрдээхтик таһаҕас тиэйэр табаһыт, хам аччык сылдьан бүтэһик түүлээҕин кыайыы туһугар фроҥҥа диэн туттарар сорсуннаах булчут, хотонугар турар  сүөһүтүн  сэрии нолуогар туттаран ыал ыалынан сутаан өлүүтэ… Бу уустук сылларга кулун атаҕын түптэҕэ үктээн соруйан бааһырта, күһүҥҥү от сытыйыытын таһаарда, докумуону сыыһа толордо, сэрии нолуогун төлөөбөтө, көнньөн өлбүт сүөһү этин сиэбит, оҕус ууга түһэн өлбүтүгэр, колкуос сарайын аттыгар тохтубут бурдук сиэмэтин ичигэстээн оҕолоругар сиэппит  диэн буруйдааһыҥҥа түбэһэн  хаайыыга кыһалаҥ үлэҕэ барбыт дьон ахсаана кырата суох этэ. Ол курдук, Дьарҕаалаах  олохтооҕо Слепцов Д.К. ахтыытынан кини аҕатын сэрии нолуогун сатаан төлөөбөтө диэн бултуу сылдьар киһиэхэ сурук хаалларан барбыттар. Саас кэллэҕинэ Эһэ Хайа хаайыытыгар бэйэтэ тиийдин диэн. Бу киһи тыаттан эргиллэн кэлээт, ол суругун туппутунан сатыы 10 көстөөх сиргэ тиийээхтээбит уонна эргиллибэтэх. Оччотооҕу кэм дьоно оннук көнө, кэнэн буолаллара. Бу барыта сэрии кэмин тыйыс чахчылара…

Быйыл Улуу Кыайыы 72 сылын бэлиэтээтибит.  Бу күннэргэ улуус нэһилиэктэригэр үлэ, тыыл бэтэрээннэрин чиэстээһин, үлэ кэлэктииптэринэн, олорор түөлбэлэринэн параакка күргүөмнээхтик тахсыы, «Өлбөт үйэлээх полк» хаамыыта, түөлбэлэринэн эҕэрдэ кэнсиэр, бэтэрээннэри чиэстээһин буолан ааста.  Сүҥкэн суолталаах, ураты иэйиилээх, улахан долгутуулаах бырааһынньык күн-дьыл аастаҕын ахсын суолтата улаатан, күндүтүйэн иһэр. Оттон ааспыт хаҕыс үйэ хаһыҥынан хаарыйтарбыт астыйбыт төбөлөөх ытык кырдьаҕастарбыт кэккэлэрэ чарааһаан истэҕин аайы кинилэргэ сүгүрүйүү, ытыктабыл дириҥээн иһэр.

1 из 13

 

4.jpg - Мирнинский район В 2023 году на территории Якутия зарегистрировано 123 дорожно-транспортных происшествия с участием несовершеннолетних, в результате которых 1 ребенок погиб, 139 детей получили травмы.
Мирнинский район
Фотофакт: Историк Пантелеймон Петров на открытии выставки со своей первой учительницей - ИА SakhaLife.Ru Кандидат исторических наук Пантелеймон ПЕТРОВ со своей первой учительницей Варварой Сергеевной ЗВЕРЕВОЙ на открытии своей выставки, посвященной 75-летию учёного, эксперта по истории города Якутска.
ИА SakhaLife.Ru